Nika doet gedragsonderzoek voor een slimmer elektriciteitsnet bij Stedin

Wat hebben mensen nodig om mee te doen?

Hoe krijg je huishoudens mee in een slimmer gebruik van het elektriciteitsnet? Die vraag staat centraal in het werk van Nika den Ouden, TvT-er en innovatieadviseur bij Stedin. Binnen de afdeling Innovatie werkt ze aan een pilot. Het doel: piekbelasting op het net verminderen door huishoudens te stimuleren op andere momenten energie te gebruiken, en zo de netdruk te verlagen. “We willen weten: wat hebben mensen nodig om hierin mee te gaan?”

Het net als stuurmechanisme

In veel wijken ontstaat aan het eind van de dag een piek in elektriciteitsverbruik. Mensen komen thuis, laden de elektrische auto op, beginnen met koken op hun inductiekookplaat terwijl de warmtepomp het huis op aangename temperatuur houdt. Dat kan zorgen voor overbelasting van transformatorhuisjes en het elektriciteitsnet. “Nu betalen huishoudens een vast nettarief,” legt Nika uit. “Maar stel je voor dat het net zelf aangeeft wanneer het druk is, en dan het tarief tijdelijk verhoogt. Of juist verlaagt als het rustig is, waardoor mensen geld kunnen besparen. Zo zouden we het gedrag kunnen sturen via een dynamisch nettarief.”

Nika onderzoekt met haar team bij Stedin en energiecoöperatie Sterk op Stroom of dat principe werkt in de praktijk. “De slimme sturing komt uiteindelijk uit de wijk: het transformatorhuisje bepaalt het tarief op basis van lokale data en de drukte op het net.” De inzichten uit dit onderzoek vormen de basis voor een pilot waarin huishoudens daadwerkelijk dynamische nettariefsignalen gaan ontvangen.

Van idee naar uitvoering, mét de buurt

Nika’s rol is helder: begrijpen waar huishoudens én marktpartijen behoefte aan hebben. “Ik ben de wijk in gegaan, heb aangebeld, flyers uitgedeeld en zo’n 80 gesprekken gevoerd.” Maar haar werk gaat verder dan alleen ophalen wat mensen zeggen. Ze onderzoekt wat verschillende groepen nodig hebben om echt mee te kunnen doen met dynamische tarieven, en vertaalt die inzichten naar hoe het systeem eruit moet komen te zien. “Ik probeer zo gedrag en techniek bij elkaar te brengen,” zegt ze. “Niet alleen luisteren en begrijpen, maar ook meedenken en adviseren: wat werkt, wat niet, en wat helpt om mensen echt in beweging te krijgen.”

Gesprekken voeren, luisteren, schakelen

Nika’s kracht ligt in het contact met mensen. “Ik kan goed luisteren, doorvragen en me inleven. Daardoor voelen mensen zich vrij om te zeggen wat ze écht vinden, ook als het kritisch is. Die geluiden zijn juist waardevol. Ze helpen ons om beter te begrijpen wat huishoudens nodig hebben om mee te kunnen doen. Op basis daarvan denken we na over hoe we de gebruikersomgeving van de pilot moeten inrichten, zodat die écht aansluit bij de praktijk.”
Naast huishoudens spreekt ze nu ook met energieleveranciers en bedrijven die HEMS (Home Energy Management Systems) leveren. Hierbij heeft Nika veel gehad aan wat ze tijdens ontwikkelprogramma bij Talent voor Transitie leert. “Bijvoorbeeld het communicatiegedeelte, hoe je je gesprekspartner leest, hoe je aansluit bij wat iemand nodig heeft. De krachtveldanalyses komen ook van pas: wie zijn je stakeholders en hoe hou je daar rekening mee? Dat helpt me om gesprekken te voeren die écht iets opleveren.

Toekomst in gedrag en innovatie

Als het aan Nika ligt, blijft ze zich in de toekomst inzetten op het snijvlak van gedragsverandering en innovatie. “Er verandert zó veel, zeker door de energietransitie, en het raakt ons allemaal. Daarom wil ik niet dat mensen achteraf uitgelegd krijgen hoe het zit, ik wil dat ze vanaf het begin onderdeel zijn van de oplossing. Dáár zit volgens mij de kracht van innovatie.”